Mời các em theo dõi nội dung bài học về Diễn dịch là gì? Đoạn văn diễn dịch là gì? Cách viết đoạn văn diễn dịch do thầy cô trường THCS Bình Chánh biên soạn. Hy vọng sẽ là tài liệu hữu ích giúp các em học tốt và hoàn thành tốt bài tập của mình.
Mục lục
Diễn dịch là gì?
Diễn dịch là một hình thức viết văn thông dụng và phổ biến trong giáo dục. Nó có thể được hiểu là việc tái hiện lại một bài văn bằng cách sử dụng ngôn từ khác nhưng vẫn giữ nguyên ý nghĩa của bài văn đó. Đây là một kỹ năng quan trọng giúp các học sinh hiểu và truyền đạt thông tin một cách chính xác.
Diễn dịch là cách suy luận từ cái chung đến cái riêng, từ những nguyên lý đã biết đến những kết luận cụ thể. Để diễn dịch được chính xác, phải có những tiền đề đúng và phù hợp với quy tắc logic và tình huống cụ thể. – Có ba bộ phận trong phương pháp diễn dịch: tiền đề, quy tắc suy luận logic và kết luận.
- Tiền đề là những phán đoán đã được chứng minh hoặc chấp nhận, là nền tảng và lý do để suy luận.
- Quy tắc suy luận logic là những nguyên tắc hình thức để diễn dịch một cách hợp lý và tránh sai lầm. Kết luận là những phán đoán được suy ra từ tiền đề theo quy tắc logic, là kết quả của quá trình suy luận.
- Kết luận của phương pháp diễn dịch không phải là điều mới mẻ mà là điều đã ẩn trong tiền đề, nhưng nó giúp làm rõ và trả lời trực tiếp những điều mà tiền đề không trả lời được. Như vậy, có thể nói diễn dịch là đi từ cái đã biết đến cái chưa biết theo một ý nghĩa nhất định. – Diễn dịch là phương pháp quan trọng để xây dựng và mở rộng lý thuyết từ các sự kiện và kinh nghiệm. Phương pháp diễn dịch có ý nghĩa lớn đối với các khoa học lý thuyết như toán học… Ngày nay, có nhiều phương pháp khoa học được xây dựng trên cơ sở diễn dịch, như phương pháp tiên đề, phương pháp giả thuyết – diễn dịch.
Đoạn văn diễn dịch là gì?
Đoạn văn diễn dịch là đoạn văn mà câu đứng đầu khái quát toàn bộ nội dung, các câu tiếp theo triển khai cụ thể chi tiết từng ý theo câu chủ đề, làm rõ, bổ sung cho câu chủ đề. Các câu tiếp theo được triển khai bằng cách chứng minh, phân tích, giải thích, có thể đưa vào một số nhận xét, bộ lộ cảm xúc của cá nhân.
Ví dụ về đoạn văn diễn dịch
Ví dụ 1
Lão Hạc là một nhân vật được Nam Cao xây dựng thành công và để lại ấn tượng sâu sắc, khó quên trong lòng người đọc. Ông có vợ và một người con trai duy nhất. Vợ mất sớm, vì không đủ tiền cưới vợ, con trai ông đã uất ức vô cùng mà bỏ đi đồn điền cao su. Trước khi đi, lão được người con trai tặng con chó vàng làm kỷ niệm nên ông rất yêu quý nó và đặt cho nó một cái tên rất hay. Năm ấy, vì mất mùa đói kém, bão lũ đã cướp đi hết mùa màng của lão, lão cũng lâm bệnh hiểm nghèo. Cuộc sống khốn khó đã ép lão đến bờ vực thẳm của cuộc đời, không còn cách nào khác, lão đành phải cắt ruột bán đi con chó vàng yêu quý của mình; bán xong, lão khóc như một đứa trẻ. Sợ sống sẽ ảnh hưởng đến đứa con trai duy nhất của ông, vì lỡ tâm lừa dối một con chó, ông quyết định chết theo chó trong đau đớn, tủi nhục. Cái chết của lão cũng chính là để giữ gìn lòng tự trọng của lão đối với con. Lão Hạc có một tấm lòng thật cao cả, đáng trân trọng.
Ví dụ 2
Lời chào đóng một vai trò quan trọng trong giao tiếp giữa người với người. Đặc biệt là đối với người Việt Nam vốn coi trọng phép tắc và phép xã giao. Lời chào thường được dùng cho cả người quen lẫn người không quen. Hầu hết đa số người trẻ tuổi chào hỏi những người lớn tuổi trước. Vai trò của lời chào trong cuộc sống không mang tính xã giao như nhiều người vẫn nghĩ. Một lời chào trước hết thể hiện sự tôn trọng đối với người nhận. Đồng thời cũng thể hiện tình cảm, sự quan tâm của người nói đối với người nhận. Một lời chào, như một lời cảm ơn hay xin lỗi, không làm cho một người nghèo đi hay giàu thêm. Nhưng nó có thể góp phần làm nên nhân cách tốt đẹp, trình độ văn minh của con người. Chính vì vậy mà ông cha ta có một câu nói rất ý nghĩa “Lời chào cao hơn mâm cỗ” hay “lời nói chẳng mất tiền mua/ Lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau” để khuyên mọi người phải luôn có ý thức giữ gìn lễ nghi, truyền thống tốt đẹp của dân tộc.
Ví dụ 3
Hiện nay, tình hình giao thông trên địa bàn thành phố đang có rất nhiều bất cập, đặc biệt là tình trạng ùn tắc giao thông. Đường thường xuyên tắc nghẽn vì những lý do sau: gần trường học, đường tàu chạy qua, trời mưa thường gặp nước, đèn giao thông bị hỏng mà không được can thiệp kịp thời của CSGT, ý thức của người dân…chống ùn tắc giao thông là vấn đề của toàn xã hội chứ không phải của riêng ngành CSGT. Về lâu dài, nên mở rộng diện tích đất của trung tâm TP.HCM ra ngoại thành, tức là giãn dân ra khỏi khu hành chính trung tâm xuất hiện để thực hiện bài toán trên. Cơ quan hành chính, trường học, bệnh viện nên kéo ra xa khỏi trung tâm.
Ví dụ 4
Vẻ đẹp của con người không chỉ thể hiện qua nhan sắc bề ngoài mà nó còn nằm trong tài năng và tâm hồn. Nhan sắc là nét đẹp được trời phú, là hình hài mà cha mẹ ban cho mỗi người, nhưng tài năng và tư cách là sự vun trồng, rèn luyện ở mỗi cá nhân. Hương thơm của một bông hoa liệu có thu hút ánh nhìn của mọi người trong một thời gian dài? Con người cũng vậy, vẻ đẹp ngoại hình sẽ tạo ấn tượng với người khác, nhưng tài năng và chiều sâu trong tâm hồn mới khiến người khác nhớ mãi về bạn. Vì vậy, mỗi người cần biết chăm sóc bản thân, để “dù mình không cao nhưng vẫn khiến nhiều người phải ngước nhìn”. Tài năng hay vẻ đẹp tâm hồn ấy đều có sẵn trong mỗi chúng ta, nhưng nếu không học hỏi, trau dồi kiến thức thì chúng cũng sẽ ngủ quên và dần mai một. Mỗi ngày, mỗi giờ trôi qua, bạn cần phải liên tục học hỏi nhiều hơn, lắng nghe từ những thế hệ đi trước, trau dồi tri thức trong cuộc sống nhiều hơn để nuôi dưỡng tâm hồn. Đó là cách bạn yêu quý và trân trọng chính mình.
Cách viết đoạn văn diễn dịch
Để viết một đoạn văn diễn dịch, bạn cần thực hiện các bước sau:
Bước 1: Đọc và hiểu nội dung bài văn
Bạn cần đọc và hiểu nội dung của bài văn trước khi bắt đầu viết đoạn văn diễn dịch. Hãy tìm hiểu các ý chính, từ khóa và thông tin quan trọng trong bài văn để có thể truyền đạt chính xác.
Bước 2: Tóm tắt nội dung bài văn
Sau khi đã hiểu nội dung bài văn, bạn cần phải tóm tắt lại nội dung đó bằng những từ ngữ của riêng mình. Tuy nhiên, hãy giữ nguyên ý nghĩa của bài văn.
Bước 3: Sử dụng từ ngữ và cấu trúc câu của riêng mình
Sau khi đã tóm tắt lại nội dung của bài văn, bạn cần phải sử dụng từ ngữ và cấu trúc câu của riêng mình để viết lại đoạn văn đó. Hãy sử dụng ngôn từ rõ ràng, đơn giản và tránh sử dụng quá nhiều từ vựng khó hiểu.
Nếu bạn không chắc chắn về cách sử dụng từ ngữ và cấu trúc câu, hãy tìm kiếm trợ giúp từ giáo viên hoặc người có kinh nghiệm.
Ngoài ra, để viết được một đoạn văn diễn dịch tốt, bạn cần luyện tập thường xuy
Phép diễn dịch và các đoạn văn kết hợp
Đoạn văn song hành
Đoạn văn song hành là đoạn văn mà các nội dung được triển khai song song nhau. Các nội dung tồn tại độc lập, mỗi câu trong đoạn văn nêu lên một khía cạnh chủ đề đoạn văn để làm rõ nội dung cho đoạn văn.
Đoạn văn so sánh
Đoạn văn so sánh là đoạn văn có sự đối chiếu giữa các đối tượng để thấy được sự giống nhau hoặc khác nhau. Từ đó, làm nổi bật luận điểm của cả đoạn văn. Có hai kiểu so sánh khi viết đoạn văn là so sánh tương đồng và so sánh tương phản.
Đoạn văn móc xích
Đoạn văn móc xích là đoạn văn triển khai ý bằng cách câu sau kế thừa và phát triển ý câu trước, luận cứ của câu trước tạo tiền đề cho sự phát triển ý của câu sau và cho đến hết đoạn văn.
Trong ví dụ sau đây, ta sử dụng phép diễn dịch để miêu tả các cảnh vật trong tự nhiên:
Đoạn văn miêu tả tự nhiên
Trời xanh thẳm, biển xanh thẳm, như dâng cao lên, chắc nịch. Trời rải mây trắng nhạt, biển mơ màng dịu hơi sương. Trời âm u mây mưa, biển xám xịt, nặng nề. Trời ầm ầm dông gió, biển đục ngầu giận dữ… Như một cơn người biết buồn vui, biển lúc tẻ nhạt, lạnh lùng, lúc sôi nổi, hả hê, lúc đăm chiêu, gắt gỏng.
Ở đây, chúng ta sử dụng đoạn văn song hành để miêu tả các cảnh vật tự nhiên. Ta cũng có thể sử dụng đoạn văn so sánh để so sánh các cảnh vật khác nhau trong đoạn văn.
Cách viết đoạn văn theo kiểu diễn dịch
Để viết một đoạn văn theo kiểu diễn dịch, các em có thể sử dụng phép diễn dịch kết hợp với phép quy nạp, tổng phân hợp, so sánh,… để làm nổi bật nội dung. Điều này giúp cho đoạn văn trở nên sinh động và thu hút người đọc.
Phép diễn dịch
Phép diễn dịch là phép nghệ thuật biến đổi nội dung, ý nghĩa của một văn bản sao cho nó trở nên dễ hiểu hơn, sinh động hơn và sâu sắc hơn.
Phép quy nạp
Phép quy nạp là phép tóm tắt một phần của nội dung, ý nghĩa của một đoạn văn và biểu diễn lại nó một cách đơn giản, ngắn gọn hơn.
Tổng phân hợp
Tổng phân hợp là phép biến đổi các phần nội dung khác nhau trong một đoạn văn và ghép chúng lại với nhau để tạo ra một đoạn văn hoàn chỉnh, rõ ràng và dễ hiểu.
So sánh
So sánh là phép nghệ thuật so sánh sự tương đồng hoặc khác nhau giữa các đối tượng để làm nổi bật một ý chính của đoạn văn.
Mối quan hệ giữa phương pháp quy nạp và diễn dịch
Quy nạp và diễn dịch là hai cách tiếp cận sự vật, hiện tượng theo hai hướng ngược nhau: quy nạp từ cá biệt đến phổ biến, diễn dịch từ phổ biến đến cá biệt. Chúng phản ánh quan hệ biện chứng khách quan giữa cái cá biệt, đặc thù và phổ biến. Tuy nhiên, trong logic hình thức, chúng bị coi là hai phương pháp tách biệt và cứng nhắc, không thể giải thích được sự mâu thuẫn và phát triển của sự vật, hiện tượng.
Do đó, đã xuất hiện hai trường phái đối lập nhau: chủ nghĩa quy nạp kinh nghiệm và chủ nghĩa diễn dịch duy lý. Mỗi trường phái đề cao một phương pháp và coi thường phương pháp kia. Chỉ có tư duy biện chứng mới khắc phục được những sai lầm của cả hai trường phái và nêu lên quan điểm đúng đắn.
Tư duy biện chứng cho rằng quy nạp và diễn dịch là hai phương pháp vừa đối lập vừa thống nhất trong quá trình nhận thức. Chúng là tiền đề và bổ sung cho nhau. Phủ nhận một trong hai phương pháp sẽ dẫn đến chủ nghĩa duy vật hoặc duy tâm.
Quy nạp là cơ sở để nhận thức, nhưng không thể thiếu diễn dịch. Diễn dịch giúp chỉ đạo, uốn nắn và giải thích quy nạp. Quy nạp khi khái quát có thể bỏ qua những mặt thứ yếu hoặc không chứng minh được bản chất và nguồn gốc của sự vật, hiện tượng. Diễn dịch giúp bổ sung những điểm thiếu sót của quy nạp và làm cho nhận thức trở nên toàn diện hơn.
Lịch sử phát triển của khoa học đã minh chứng cho sự liên hệ giữa quy nạp và diễn dịch. Mọi phát minh khoa học đều cần dùng cả hai phương pháp này. Nhiều quy luật tự nhiên được quy nạp đưa ra trước, sau đó được diễn dịch chứng minh và kiểm nghiệm thực tiễn để trở thành định luật khoa học.
Quy nạp có vai trò quan trọng trong việc thu thập và phân tích tài liệu kinh nghiệm, nhưng khi xây dựng và khám phá hệ thống lý luận thì diễn dịch lại có vai trò quan trọng hơn. Đó là điều đặc trưng của khoa học hiện đại. Tuy nhiên, diễn dịch không thể loại bỏ quy nạp, vì quy nạp là tiền đề và cơ sở của diễn dịch.
Quy nạp và diễn dịch là những phương pháp bước đầu trong quá trình nhận thức. Để đi sâu hơn vào bản chất của sự vật, hiện tượng, sau khi nắm được quy nạp, diễn dịch và mối quan hệ biện chứng giữa chúng, chúng ta cần tìm hiểu phương pháp phân tích và phương pháp tổng hợp.
***
Trên đây là nội dung bài học Diễn dịch là gì? Đoạn văn diễn dịch là gì? Cách viết đoạn văn diễn dịch do thầy cô trường THCS Bình Chánh biên soạn và tổng hợp. Hy vọng sẽ giúp các em hiểu rõ nội dung bài học và từ đó hoàn thành tốt bài tập của mình. Đồng thời luôn đạt điểm cao trong các bài thi bài kiểm tra sắp tới. Chúc các em học tập thật tốt.
Đăng bởi THCS Bình Chánh trong chuyên mục Học tập
