Dấu hai chấm là gì? Dấu hai chấm có tác dụng gì?

Mời các em theo dõi nội dung bài học về Dấu hai chấm là gì? Dấu hai chấm có tác dụng gì? do thầy cô trường THCS Bình Chánh biên soạn. Hy vọng sẽ là tài liệu hữu ích giúp các em học tốt và hoàn thành tốt bài tập của mình.

Dấu hai chấm là gì?

Tiếng Việt là một trong những ngôn ngữ khó học nhất trên thế giới. Có thể thấy một số loại dấu câu trong tiếng Việt gồm: Dấu chấm, dấu phẩy, dấu hai chấm, dấu chấm hỏi, dấu chấm lửng, dấu chấm phẩy, dấu gạch ngang, dấu chấm than, dấu ngoặc đơn và dấu ngoặc kép. Trong đó, dấu hai chấm là một trong các dấu câu quen thuộc trong hệ thống dấu câu tiếng Việt.

Dấu hai chấm là dấu câu gồm một dấu chấm ở trên, một một chấm ở dưới, được kí hiệu như bên trong dấu ngoặc đơn (:). Dấu hai chấm thường được sử dụng để chỉ ra sự liên kết, sự giải thích hoặc sự mô tả của câu trước đó.

Bạn đang xem: Dấu hai chấm là gì? Dấu hai chấm có tác dụng gì?

Ví dụ như: “Tôi thích học tiếng Việt vì nó rất thú vị: tôi có thể học được văn hóa, lịch sử và các truyền thống của Việt Nam.”

Ở đây, dấu hai chấm được sử dụng để giải thích tại sao tôi thích học tiếng Việt. Tuy nhiên, việc sử dụng dấu hai chấm cũng có thể gây ra những hiểu lầm nếu không được sử dụng đúng cách. Vì vậy, khi viết, chúng ta cần phải chú ý đến cách sử dụng dấu hai chấm để tránh gây hiểu lầm và làm cho văn bản của mình trở nên dễ hiểu hơn.

Dấu hai chấm có tác dụng gì?

Dấu hai chấm là một dấu câu quan trọng trong tiếng Việt vì có tác dụng báo hiệu và đánh dấu vị trí của các phần trong câu. Đặc biệt, dấu hai chấm thường được sử dụng để báo hiệu lời nói của một nhân vật hoặc sự liệt kê, giải thích cho phần trước của câu.

Khi sử dụng để báo hiệu lời nói của nhân vật, dấu hai chấm thường được phối hợp với dấu ngoặc kép hoặc dấu gạch ngang để đánh dấu rõ ràng lời nói của nhân vật và tránh gây nhầm lẫn cho người đọc. Ví dụ: “Anh ấy nói với tôi: “Tôi sẽ đến muộn.” Ngoài ra, dấu hai chấm còn được sử dụng để đánh dấu lời dẫn trực tiếp trong bài văn hoặc trích dẫn từ một tài liệu khác. Khi sử dụng dấu hai chấm để đánh dấu lời dẫn trực tiếp, người viết cần phải kết hợp với dấu ngoặc kép để giúp người đọc nhận biết được phần lời dẫn. Ví dụ: “Theo lời của Táo Tháo: “Địch nhân đang đến, hãy chuẩn bị sẵn sàng!””

Tóm lại, dấu hai chấm là một dấu câu quan trọng trong tiếng Việt với tác dụng báo hiệu và đánh dấu vị trí của các phần trong câu, đặc biệt là khi sử dụng để báo hiệu lời nói của nhân vật hoặc giải thích cho phần trước của câu.

Tác dụng của dấu hai chấm

– Kí hiệu: Dấu hai chấm được viết là ” : ”

– Tác dụng của dấu hai chấm:

• Dấu hai chấm có tác dụng báo hiệu bộ phận câu đứng sau nó là lời nói của một nhân vật hoặc là lời giải thích cho bộ phận đứng trước.
• Dấu hai chấm dùng để đánh dấu (báo trước) lời dẫn trực tiếp, lời nói của nhân vật, dùng kết hợp với dấu ngoặc kép hoặc trước lời đối thoại dùng kết hợp với dấu gạch ngang.
• Khi báo hiệu lời nói của nhân vật, dấu hai chấm được dùng phối hợp với dấu ngoặc kép hay dấu gạch đầu dòng.

Ví dụ về công dụng của dấu hai chấm

• Nội dung sau dấu hai chấm mang tính chất liệt kê, giải thích các sự vật, sự việc

– Ví dụ 1: Dưới tầm cánh chú chuồn chuồn bấy giờ là lũy tre xanh rì rào trong gió, là bờ ao với những khóm khoai nước rung rinh. Rồi những cảnh tuyệt đẹp của đất nước hiện ra: cánh đồng với những đàn trâu thung thăng gặm cỏ, dòng sông với những đoàn thuyền ngược xuôi…

Dấu hai chấm trong đoạn văn trên có tác dụng liệt kê những cảnh vật xung quanh, có ý nghĩa bổ sung cho nội dung “những cảnh tuyệt đẹp của đất nước” trước đó.

Sau dấu hai chấm có phải viết hoa không? Lúc này, sau dấu hai chấm không viết hoa.

– Ví dụ 2: Tiếng Việt có những đặc sắc của một thứ tiếng đẹp, một thứ tiếng hay. Nói thế có nghĩa là nói rằng: tiếng Việt là một thứ tiếng hài hòa về mặt âm hưởng, thanh điệu mà cũng rất tế nhị, uyển chuyển trong cách đặt câu… Nói thế cũng có nghĩa là nói rằng: tiếng Việt có đầy đủ khả năng để diễn đạt tình cảm, tư tưởng của người Việt Nam và để thỏa mãn cho yêu cầu của đời sống văn hóa nước nhà qua các thời kì lịch sử.

• Nội dung dấu hai chấm biểu thị lời đối thoại (kết hợp cùng dấu gạch ngang)

– Ví dụ 1: Bà lão liền chạy nhanh đến bên chum nước, cầm lấy vỏ ốc rồi đập tan ra thành từng mảnh. Nghe tiếng động, nàng tiên vội vàng quay lại chum nước để ẩn mình vào ốc. Nhưng đã quá muộn: vỏ ốc đã không còn nữa.

Bà cụ ôm chầm lấy nàng tiên, nói:

– Con gái! Con hãy ở lại đây với mẹ”.

Lúc này dấu hai chấm có ý nghĩa tác dụng nhấn mạnh nội dung lời thoại của nhân vật, cụ thể ở đây là lời bà lão nói với con gái của mình: – Con gái! Con hãy ở lại đây với mẹ”. Ở đây dấu hai chấm kết hợp cùng dấu “gạch ngang”.

Sau dấu hai chấm có phải viết hoa không? Khi bắt đầu nội dung sau dấu gạch ngang cần viết hoa chữ cái đầu tiên.

– Ví dụ 2: Hôm sau lão Hạc sang nhà tôi. Vừa thấy tôi, lão báo ngay:

Cậu Vàng đi đời rồi, ông giáo ạ!

Cụ bán rồi?

Bán rồi! Họ vừa bắt xong.

• Nội dung dấu hai chấm biểu thị lời dẫn nhân vật (kết hợp cùng dấu ngoặc kép)

– Ví dụ 1: Chủ tịch Hồ Chí Minh nói: “Tôi chỉ có một sự ham muốn, ham muốn tột bậc, là làm sao cho nước ta hoàn toàn độc lập, dân ta được hoàn toàn tự do, đồng bào ai cũng có cơm ăn, áo mặc, ai cũng được học hành”. Nguyện vọng đó chi phối mọi ý nghĩ và hành động trong suốt cuộc đời của Người.

Tác dụng của dấu hai chấm tại đây cho biết đằng sau đó là lời Bác Hồ nói. Lúc này, dấu hai chấm kết hợp cùng dấu ngoặc kép.

Sau dấu hai chấm có phải viết hoa không? Khi bắt đầu nội dung sau dấu ngoặc kép cần viết hoa chữ cái đầu tiên.

– Ví dụ 2: Đã bao lần tôi từ những chốn xa xôi trở về Ku-ku-rêu, và lần nào tôi cũng nghĩ thầm với một nỗi buồn da diết: “Ta sắp được thấy chúng chưa, hai cây phong sinh đôi ấy? …”

Ý nghĩa của dấu hai chấm

Dấu hai chấm là một trong những dấu câu quan trọng trong tiếng Việt, có vai trò rất quan trọng trong việc truyền tải ý nghĩa của câu và tạo ra sự nhấn mạnh trong văn bản.

Đầu tiên, dấu hai chấm thường được sử dụng để báo hiệu một sự chuẩn bị cho sự trình bày hay mô tả tiếp theo. Điều này giúp cho người đọc hoặc nghe hiểu được rõ hơn về sự kiện hoặc tình huống đang diễn ra, tăng tính logic và sự trôi chảy của văn bản. Ví dụ như: “Anh ta đã làm rất tốt trong kỳ thi: đạt được điểm số cao nhất trong lớp.”

Thứ hai, dấu hai chấm còn được sử dụng để báo hiệu một lời nói hoặc ý kiến của một nhân vật, tạo ra sự thuyết phục và tăng tính sống động của văn bản. Ví dụ như: “Ông giáo sư bảo với tôi rằng: ‘Hãy cố gắng học tập và nỗ lực hết mình, thành công sẽ đến với em'”.

Cuối cùng, dấu hai chấm còn được sử dụng để báo hiệu một sự đối lập, mâu thuẫn hoặc câu chuyện tiếp diễn. Điều này giúp tạo ra sự kích thích và tò mò cho người đọc hoặc nghe, khuyến khích họ tiếp tục theo dõi văn bản. Ví dụ như: “Cô ấy đã đến trễ, và tất cả mọi người đã bắt đầu suy nghĩ xấu về cô. Tuy nhiên, khi cô ấy giải thích cho chúng tôi lý do, tất cả mọi người đều cảm thấy thương cảm và thông cảm”.

Tóm lại, dấu hai chấm có tác dụng quan trọng trong việc truyền tải ý nghĩa và tạo ra sự nhấn mạnh trong văn bản. Việc sử dụng dấu hai chấm đúng cách sẽ giúp cho văn bản trở nên rõ ràng, chính xác và hấp dẫn hơn.

Bài tập về dấu hai chấm

Bài 1: Viết 5 câu sử dụng dấu hai chấm để báo trước lời giải thích 5 câu sử dụng dấu hai chấm để báo trước lời nói của nhân vật.

Trả lời:

5 câu sử dụng dấu hai chấm để báo trước lời giải thích:

– Rồi những cảnh tuyệt đẹp của đất nước hiện ra: cánh đồng rộng lớn với những đàn trâu thung thăng gặm cỏ, dòng sông êm đềm với những đoàn thuyền ngược xuôi trên dòng nước xanh biếc, bầu trời trong xanh, mây trắng bay nhẹ nhàng, tạo nên một khung cảnh đẹp mê hồn.

– Tôi đã mua rất nhiều đồ: áo khoác, quần jean, giày sneaker, túi xách và đồng hồ đeo tay.

– Những món ăn đặc trưng của Việt Nam có thể kể đến: phở, bánh mì, nem nướng, chả giò và cơm tấm.

– Các thành phố lớn nhất của châu Á là: Tokyo, Seoul, Bangkok, Jakarta và Manila.

– Các loại động vật ở khu vực nhiệt đới bao gồm: khỉ, vượn, báo, rắn và lươn.

5 câu sử dụng dấu hai chấm để báo trước lời nói của nhân vật:

– Ông chủ giải thích: “Chúng ta cần tăng doanh số bán hàng trong quý này.”

– Bà nội trợ bảo: “Tôi sẽ nấu món ăn ngon cho gia đình vào cuối tuần này.”

– Anh ta đột nhiên quay lại và nói: “Tôi đã tìm được giải pháp cho vấn đề của chúng ta!”

– “Tôi không biết làm sao để giải quyết vấn đề này”: cô ấy nói với tôi.

– Giáo viên hướng dẫn: “Hãy đọc vài trang sách trước khi bắt đầu bài kiểm tra.”

Bài 2: Em hãy cho biết các dấu hai chấm sau có công dụng gì?

(1) Chú Năm đi thị xã về, mang theo rất nhiều thứ: thịt bò, rau cải, cây ớt con, măng khô, bánh rán…

(2) Mỗi khi cảm thấy chán nản và muốn bỏ cuộc giữa chừng, em thường nhớ đến một danh ngôn mà thầy giáo đã dạy: “Trên bước đường thành công, không có dấu chân của kẻ lười biếng”.

(3) Đang đi chơi với bạn, nhưng thấy thầy giáo đi ngang qua, Hà vẫn dừng xe lại để chào thầy:

– Em chào thầy ạ!

Trả lời: 

(1) Dấu hai chấm trong câu báo hiệu rằng đoạn văn tiếp theo sẽ là danh sách các vật dụng, thực phẩm được liệt kê.

(2) Dấu hai chấm trong câu báo hiệu rằng đoạn văn tiếp theo là một danh ngôn được trích dẫn.

(3) Dấu hai chấm trong câu báo hiệu rằng đoạn văn tiếp theo là lời chào hỏi của Hùng đến thầy giáo.

Bài 3: Viết một đoạn văn có dấu hai chấm và nêu tác dụng của dấu hai chấm đó

Trả lời:

Trong một bức thư của ông Đặng Huyền Anh gửi đến ban biên tập một tạp chí, ông viết: “Tôi muốn chia sẻ với độc giả một số suy nghĩ về vấn đề này: Nghệ thuật là một phần không thể thiếu trong cuộc sống của con người.”

Trong đoạn văn này, dấu hai chấm được sử dụng để báo trước sự liệt kê, tuyên bố ý kiến của ông Đặng Huyền Anh và báo trước phần giải thích cho bộ phận câu trước đó.

Bài 4: Chỉ ra tác dụng của dấu hai chấm trong đoạn văn sau: Trong gia đình, mẹ là người yêu thương em nhất. Mỗi khi năm học mới sắp đến, mẹ thường dắt em ra chợ, chuẩn bị cho em thật nhiều quần áo mới và đồ dùng học tập, nào là: thước, bút, vở,… để em cùng bạn bè đến trường. Được nắm tay mẹ đến trường là một điều hạnh phúc. Trước khi em vào lớp học, mẹ thường dặn em rằng: “Con phải thật ngoan và cố gắng học tập giỏi nhé”. Nghe lời mẹ, em luôn tự dặn bản thân phải chăm chỉ học tập và nghe lời cô giáo để mẹ vui lòng.

Trả lời:

– Dấu hai chấm thứ nhất được sử dụng trong đoạn văn có tác dụng liệt kê những đồ dụng học tập mà mẹ chuẩn bị cho em

– Dấu hai chấm thứ hai được sử dụng trong đoạn văn có tác dụng báo hiệu trước lời dặn dò của mẹ dành cho em trước khi tới lớp.

Bài 5:

a) Em hãy cho biết các dấu hai chấm sau có công dụng gì?

(1) Chú Tư đi chợ huyện về, mang theo rất nhiều thứ: thịt bò, rau cải, cây ớt con, măng khô, bánh rán…

(2) Mỗi khi cảm thấy chán nản, muốn bỏ cuộc, em thường nhớ đến một danh ngôn mà cô giáo đã dạy “Trên đường thành công, không có dấu chân của kẻ lười biếng”.

(3) Đang đi chơi với bạn, nhưng thấy thầy giáo đi ngang qua, Hùng vẫn dừng xe lại để chào thầy:

– Em chào thầy Quân ạ!

b) Em hãy viết lại câu (2) và (3) sao cho tác dụng của dấu hai chấm trong câu được thay đổi.

Trả lời:

a) Công dụng của dấu hai chấm trong các câu là:

(1) Liệt kê các đồ vật mà chú Tư mua

(2) Biểu thị phía sau có một lời dẫn nguyên văn của nhân vật (đặt trong dấu ngoặc kép)

(3) Biểu thị lời đối thoại của nhân vật (đặt sau dấu gạch ngang)

b) Gợi ý cách thay đổi:

Bài 6: Hãy nêu công dụng của các dấu hai chấm trong các trường hợp sau:

a) Từ ban công phòng mình, Hòa nhìn thấy được cả một thế giới hoa ở dưới sân nhà mình. Đó là: cúc, thược dược, hồng nhung, cát cánh… Hoa nào cũng đẹp, nở cũng tươi rực rỡ, khiến em phải say sưa.

b) Chuyện là bác Tuấn sang chơi, dẫn theo cái Hoa. Loan muốn dẫn Hoa đi xem mấy mầm cải bố giéo trong chậu cây vừa mới nhú ở sau nhà. Liền chạy lại hỏi bác:

– Bác ơi, cháu xin phép đưa Hoa ra sau nhà xem cây mầm với nháu nhé!

– Ừ, hai chị em đi cẩn thận. – Bác Tuấn cười hiền lành.

c) Chíp và Min kể cho nhau nghe những chuyện thú vị đã gặp lúc nghỉ hè. Kể đến chuyện con gà con, Chíp đứng dậy bắt chước dáng đi của con gà. Vừa đi em vừa kêu: “Chiếp, chiếp, chiếp” cứ như thật, khiến Min cười nắc nẻ.

Trả lời:

a) Dấu hai chấm báo hiệu phần nội dung được liệt kê ở phía sau (tên các loài hoa)

b) Dấu hai chấm biểu thị lời đối thoại

c) Dấu hai chấm biểu thị lời trích dẫn (âm thanh tiếng gà)

Bài 7: Em hãy chỉ ra tác dụng của các dấu hai chấm trong các trường hợp sau:

a) Thấy bà tức giận, Tuyết liền cảm thấy hối hận vì đã lỡ nói những lời không hay. Ngập ngừng, cô tiến lại, ngồi xuống cạnh bà rồi thủ thỉ:

– Bà ơi, cháu xin lỗi bà ạ. Bà tha lỗi cho cháu nhé!

b) Giờ ra chơi, Lan, Hòa, Bích ngồi túm lại dưới gốc phượng vĩ. Hòa mở đầu lên tiếng bảo: “Bọn mình kể về chuyến đi chơi vào ngày lễ giỗ Tổ vừa qua nhé!”. Nghe vậy, cả Lan và Bích đều gật đầu ưng thuận ngay.

c) Chiều nay, cả nhà em sẽ về quê thăm ông bà. Hành lí mang theo phải soạn từ buổi sáng. Vali nhỏ của em sẽ để các món đồ cá nhân của riêng em, gồm: ba bộ áo quần, bàn chải đánh răng, hộp kẹo, vài quyển truyện tranh. Soạn xong, em phấn khởi ra phòng khách chờ bố mẹ cùng xuất phát.

Trả lời:

a) Dấu hai chấm dùng để biểu thị lời hội thoại ở sau đó của nhân vật Tuyết kết hợp với dấu gạch ngang.

b) Dấu hai chấm dùng để biểu thị lời của nhân vật Hòa kết hợp với dấu ngoặc kép.

c) Dấu hai chấm dùng để liệt kê các đồ dùng.

Bài 8: Cho đoạn văn sau:

Dì Hai vừa đi chợ về. Dì mua cho chị em Cúc một rổ hoa quả thơm ngon☐ Đó là☐ Táo, ổi, nhãn và dưa hấu. Chị em Cúc thích lắm. Liền khoanh tay lại cảm ơn dì☐ “Chúng cháu cảm ơn dì ạ!”. Dì Hai cười hiền từ, xoa đầu khen chị em Cúc thật ngoan☐

a) Em hãy điền dấu hai chấm hoặc dấu chấm vào ô trống thích hợp trong đoạn văn trên.

b) Cho biết tác dụng của các dấu hai chấm vừa điền vào đoạn văn trên.

Trả lời:

a) Điền dấu như sau:

Dì Hai vừa đi chợ về. Dì mua cho chị em Cúc một rổ hoa quả thơm ngon. Đó là: Táo, ổi, nhãn và dưa hấu. Chị em Cúc thích lắm. Liền khoanh tay lại cảm ơn dì: “Chúng cháu cảm ơn dì ạ!”. Dì Hai cười hiền từ, xoa đầu khen chị em Cúc thật ngoan.

b) Tác dụng của các dấu hai chấm đã điền là:

– Dấu hai chấm thứ nhất: liệt kê các loại quả dì Hai đã mua

– Dấu hai chấm thứ hai: biểu thị lời dẫn của nhân vật chị em Cúc

Bài 9: Em hãy đặt câu có sử dụng dấu hai chấm để:

– Liệt kê các bạn học sinh ở tổ mình.

– Để kể lại một lời dặn dò của cô giáo trước khi tan học.

Trả lời:

– Liệt kê các bạn học sinh ở tổ mình.

• Tổ của em gồm có các bạn: Hoa, Cúc, Tùng, Thúy, Tuấn và em.
• Tổ 3 của lớp em gồm 7 thành viên là: Mai, Đào, Xuân, Quỳnh, Hùng, Dũng và Quân.

– Để kể lại một lời dặn dò của cô giáo trước khi tan học.

• Trước khi tan học, cô giáo có dặn chúng em là: “Về nhà, các em nhớ đọc kĩ các phần cô đã yêu cầu tập đọc nhé!”
• Cô giáo đã dặn chúng em rằng: “Các em nhớ làm đầy đủ bài tập về nhà cô đã giao nhé!”.

***

Trên đây là nội dung bài học Dấu hai chấm là gì? Dấu hai chấm có tác dụng gì? do thầy cô trường THCS Bình Chánh biên soạn và tổng hợp. Hy vọng sẽ giúp các em hiểu rõ nội dung bài học và từ đó hoàn thành tốt bài tập của mình. Đồng thời luôn đạt điểm cao trong các bài thi bài kiểm tra sắp tới. Chúc các em học tập thật tốt.

Đăng bởi THCS Bình Chánh trong chuyên mục Học tập