Mời bạn đọc cùng tìm hiểu Cây bầu đất là cây gì trong bài viết dưới đây để có câu trả lời nhé.
Cây bầu đất là cây gì?
Cây bầu đất có tên khoa học là Gynura procumbens (Lour) Merr. (G. sarmentosa DC). Họ: Cúc (Asteraceae). Một số tên gọi khác của cây bầu đất là Kim thất, Thiên hắc địa hồng, Rau lúi, Xà tiếp cốt,…
Đặc điểm của cây bầu đất
Để nhận diện cây bầu đất, mọi người có thể dựa vào các đặc điểm như: thân cây có màu tím, mọng nước và có nhiều cành nhỏ mọc ra. Lá cây mọc so le, thuôn nhọn ở 2 đầu và phần mép lá có răng cưa, mặt trên nhẵn có màu xanh đậm, mặt dưới lá có màu tím sẫm. Hoa có màu vàng mọc thành từng cụm, cánh hoa có dạng sợi và hơi quăn lại. Quả bầu đất có kích thước nhỏ, hình trụ, bên ngoài quả sẽ được phủ 1 lớp lông trắng, mọc dày hơn ở phần đỉnh.
Bạn đang xem: Cây bầu đất là cây gì? Công dụng của cây bầu đất
Về giá trị dinh dưỡng, cây bầu đất có chứa carbohydrate, protein, lipid, Vitamin C, Carotene,… Toàn bộ các bộ phận của cây đều có thể sử dụng làm thuốc.
Rau bầu đất còn có tên gọi khác như kim thất, rau lúi, thiên hắc địa hồng, dây chua lè,…Trong Hán Việt có tên gọi là xà tiếp cốt, thụ tam thất, kiến trũng tiêu, ô phong thất, bình ngoại thổ tam thất. Tên khoa học là Gynura procumbens (Lour) Merr. (G. sarmentosa DC), thuộc cây họ Cúc.
Bầu đất phổ biến ở nhiều quốc gia như Ấn Độ, Indonesia, Thái Lan, Philippin và Việt Nam. Ở nước ta, rau bầu đất thường mọc hoang, nhưng cũng được người dân trồng dùng làm rau chế biến thức và làm thuốc chữa bệnh.
Cây bầu đất là một cây thuốc nam quý. Cây thuộc thân thảo, mọc bò hơi leo, cao trung bình khoảng 1m. Thân cây mọng nước, thường phân nhiều cành.
Lá của cây khá dày, giòn, màu xanh đậm ở mặt trên, màu xanh nhạt ở mặt dưới, và các gân cũng đều màu xanh, lá có chiều dài từ 3 – 8cm, chiều rộng từ 1.5 – 3.5cm, hình răng ở mép, cuống dài tầm khoảng 1cm.
Hoa thường nở ở ngọn cây, đầu hoa có dạng hình ống, màu vàng da cam. Quả có ba cạnh, có một mào lông trắng ở đỉnh. Cây thường ra hoa kết quả vào mùa xuân và mùa hè.
Thành phần dinh dưỡng của rau bầu đất
Trong 100gr rau bầu đất chứa các thành phần dinh dưỡng 95.7gr nước, 1.3gr protein, 1.6gr gluxit, 0.8gr chất xơ, 0.6gr tro, 3.6mg carotene, 36mg vitamin C.
Công dụng của cây bầu đất
Theo nghiên cứu được đăng tải trên Thư viện y học quốc gia NIH, rau bầu đất có nhiều lợi ích đối với sức khoẻ, trong đó nổi bật nhất bao gồm:
– Giúp hạ huyết áp và bảo vệ tim mạch
Tăng huyết áp là yếu tố nguy cơ chính của một số bệnh tim mạch bao gồm bệnh mạch vành và đột quỵ. Theo nghiên cứu này, bầu đất đã được báo cáo là làm giảm đáng kể huyết áp tâm thu và huyết áp trung bình ở chuột bị tăng huyết áp. Ngoài ra, việc điều trị bằng chiết xuất rau bầu đất cũng làm giảm đáng kể nhịp tim, tác dụng điều hòa nhịp tim ở chuột.
– Giúp kiểm soát lượng đường trong máu
Cây bầu đất thường được sử dụng để điều trị bệnh tiểu đường trong y học cổ truyền. Theo nghiên cứu đang được đề cập đã nhận thấy tác dụng này của cây bầu đất.
Cây bầu đất giúp kiểm soát lượng đường trong máu là nhờ có chứa các hợp chất như kaempferol, quercetin, sinapic, caffeic và axit vanillic. Hơn nữa, loại rau này có thể kích thích sự hấp thu glucose của tế bào mỡ và tế bào cơ, từ đó làm giảm lượng đường trong máu ở những người mắc bệnh tiểu đường loại 2. Đồng thời, cây bầu đất cũng có thể bảo vệ chống lại tổn thương gan ở bệnh tiểu đường loại 2.
– Phòng chống ung thư
Cây bầu đất từ lâu đã được sử dụng như phương pháp điều trị truyền thống cho các bệnh ung thư như ung thư bạch cầu, ung thư tử cung và ung thư vú.
Tác dụng của rau bầu đất trong phòng chống ung thư có thể do thảo dược này có khả năng ức chế giai đoạn khởi đầu của quá trình gây ung thư và ngăn ngừa sự hình thành ung thư ở giai đoạn đầu.
– Điều trị một số bệnh nhiễm trùng
Cây bầu đất có thể giúp điều trị hoặc kiểm soát một số bệnh và nhiễm trùng do hoạt tính kháng khuẩn, kháng virus và kháng nấm.
Chiết xuất etanolic của bầu đất đã được chứng minh là có tác dụng vô hiệu hóa hoặc tiêu diệt virus, đồng thời cũng ức chế sự nhân lên của virus như virus herpes simplex.
Ngoài ra, cây bầu đất cũng thể hiện hoạt động kháng khuẩn chống lại vi khuẩn gram dương và gram âm như Salmonella typhi , Staphylococcus aureus, Bacillus cereus, Vibrio parahaemolyticus và Pseudomonas aeruginosa.
Ngoài kháng khuẩn và virus, loại thảo dược này cũng thể hiện hoạt tính kháng nấm chống lại các loại nấm như Aspergillus niger và Candida albicans.
– Giảm viêm
Trong y học dân gian Thái Lan, cây bầu đất thường được sử dụng để điều trị chứng viêm. Loại rau này chứa ꞵ-caryophyllene, β-pinene, limonene và 3-carene, tất cả đều được báo cáo là có đặc tính chống viêm.
Hơn nữa, chiết xuất rau bầu đất có thể được sử dụng tại chỗ trong điều trị các tình trạng viêm như xơ vữa động mạch.
– Thúc đẩy quá trình lành vết thương
Rau bầu đất nghiền được bôi tại chỗ để giảm sưng đỏ, sốt trên da và cũng để điều trị vết côn trùng độc cắn.
Việc bôi chiết xuất rau bầu đất tại chỗ cũng có thể thúc đẩy quá trình lành vết thương bằng cách kích hoạt các tế bào liên quan đến quá trình lành vết thương. Bôi chiết xuất bầu đất tại chỗ cũng có thể làm giảm độ rộng của sẹo và có dấu hiệu lành da.
– Bảo vệ khỏi tổn thương cơ quan và mô
Một trong những lợi ích nổi bật của rau bầu đất là có thể bảo vệ chống lại tổn thương nội tạng. Loại rau thảo dược này có thể giúp giảm các triệu chứng loét dạ dày, giảm tổn thương da do tia UV, ngăn ngừa các bệnh thận tiến triển và còn có đặc tính bảo vệ gan.
– Cải thiện khả năng sinh sản
Một số nghiên cứu trên động vật đã chứng minh rằng việc sử dụng rau bầu đất giúp cải thiện khả năng sinh sản bằng cách tăng hoạt động của enzyme, số lượng tinh trùng và khả năng vận động của tinh trùng. Điều đáng lưu ý là nghiên cứu này thực hiện trên những con chuột bị tiểu đường.
Mặc dù rau bầu đất có nhiều lợi ích đối với sức khoẻ, nhưng điều quan trọng cần lưu ý là hầu hết các nghiên cứu đều được thực hiện trên động vật. Cần có nhiều thử nghiệm trên người để đánh giá liều lượng và hiệu quả của rau bầu đất ở người.
Một số cách dùng cây bầu đất chữa bệnh
Người dân thường sử dụng cây bầu đất như một loại rau, cành lá, ngọn non được chần qua nước sôi, xào hoặc nấu canh cua, trộn dầu giấm. Trong trị bệnh, thân và lá của cây bầu đất được dùng dưới dạng thuốc sắc với hàm lượng khoảng 30-40g. Thường dùng phối hợp nhiều vị thuốc khác để trị sốt, kinh nguyệt không đều, thiếu máu, các bệnh tiết niệu, đau mắt đỏ.
Các bài thuốc chữa bệnh dùng cây bầu đất gồm:
- Đái són, đái buốt, đái dầm: bầu đất tươi 80g, sắc nước uống vào buổi trưa. Hạn chế ăn canh, uống nước nhiều buổi tối
- Viêm bàng quang, khí hư, bạch đới: dùng bầu đất sắc nước uống với bột Thổ tam thất và ý dĩ sao với liều bằng nhau. Mỗi lần dùng 10-15g ngày uống 2 lần
- Hỗ trợ điều trị đái tháo đường: Nhai nuốt mỗi làn 7-9 lá rau bầu đất, ngày 2 lần sáng, chiều có tác dụng điều hòa lượng đường trong máu rõ rệt. Vị thuốc không gây phản ứng phụ, có thể kết hợp với các vị thuốc trị đái tháo đường khác
- Trị viêm họng, ho gió, ho khan hoặc có đờm: nhai vài lá rau bầu đất, ngậm nước nuốt dần
- Trị viêm phế quản mạn: nấu canh rau bầu đất ăn trong ngày
- Chữa vết thương chảy máu: dùng rau bầu đất rửa sạch đắp, buộc vào vết thương giúp cầm máu và bớt viêm sưng, đau nhức
- Chữa va đập bầm tím: Giã nát một nắm rau bầu đất khô và vài hạt hồ tiêu rồi đắp vào vết thương, sau 3 giờ lại đắp tiếp miếng khác, dùng trong 3 ngày
- Trị đái dắt, đái buốt: dùng bầu đất 80g, rửa sạch, sắc với 700ml nước nhỏ lửa cho tới 200 ml, chia làm 2 lần uống trong ngày.
- Trị khí hư, bạch đới: rau bầu đất 20g, rễ củ gai sao vàng 15g, cỏ xước 15g, kim ngân hoa 12g, cam thảo đất 16g, sắc uống ngày 1 thang, chia 2-3 lần
- Trị đái dầm ở trẻ: Nấu canh rau bầu đất cho trẻ ăn hàng ngày vào buổi trưa
- Chữa táo bón, kiết lỵ: Giã một nắm rau bầu đất hoà với 100ml nước sôi để nguội, chia làm 2 phần uống vào buổi sáng và chiều trong 5-6 ngày
- Trị mất ngủ: Thường xuyên ăn tươi rau bầu đất hoặc xao, nấu canh có tác dụng an thần, điều hoà máu huyết, tạo điều kiện cho giấc ngủ tốt hơn.
Lưu ý khi sử dụng cây bầu đất
Dưới đây là một số lưu ý bạn nên biết khi sử dụng cây bầu đất trong điều trị bệnh:
– Đối tượng là phụ nữ đang mang thai cần thận trọng khi sử dụng bầu đất.
– Tham khảo tư vấn của bác sĩ trước khi dùng để chữa bệnh để đảm bảo an toàn, tránh các tác dụng phụ không mong muốn ảnh hưởng xấu đến sức khỏe.
– Việc áp dụng bài thuốc có sử dụng bầu đất trong điều trị bệnh cần đảm bảo đúng liều lượng, đúng cách.
– Khi gặp phải các dấu hiệu bất thường trong quá trình dùng cây bầu đất làm thuốc thì cần ngưng sử dụng và thông báo cho bác sĩ được biết để xử lý kịp thời.
Cách trồng, chăm sóc cây bầu đất
Chuẩn bị
Đất trồng: Bầu đất thích hợp với nhiều loại đất khác nhau, nhưng tốt nhất bạn nên sử dụng đất thịt nhẹ hoặc cát pha, nhiều mùn, giàu chất dinh dưỡng, có độ thoát nước tốt.
Bạn nên xử lý đất bằng cách cày cuốc sẵn trong khoảng 15-30 ngày trước khi trồng. Sau đó bạn đánh nhỏ, bón phân và lên luống để chuẩn bị trồng.
Phương pháp trồng:
Trồng từ cây hom cành hoặc thân.
– Chọn hom: Hom bạn nên lấy từ thân cây mẹ từ 3 tháng tuổi trở lên, lấy từ phần gốc đến phần bánh tẻ của thân. Bạn không nên lấy phần ngọn quá non có thể xảy ra hiện tượng thối gốc hom.
– Cắt hom: Bạn dùng dao hoặc kéo sắt để cắt hom, tránh việc hom bị dập hoặc trầy xước. Hom bạn nên cắt từ thân với chiều dài từ 10-20cm và trên mỗi hom có khoảng 3-5 mắt lá, tỉa bớt lá, bạn chỉ nên chừa khoảng 1/3 lá. Hom bạn cắt vào buổi nào thì đem trồng hoặc giâm vào luống ươm của buổi đó.
Điều kiện thời tiết: Nếu điều kiện thời tiết không thuận lợi hay lượng hom còn ít cần cắt thêm, bạn nên giâm hom vào luống ươm.
Thời gian trồng: Bạn có thể trồng quanh năm nhưng phù hợp nhất là đầu mùa xuân.
Luống trồng:
Rau bầu đất thường được trồng trên luống nổi với chiều dài luống phụ thuộc vào độ rộng của vườn.
+ Chiều rộng: 1-1.2m.
+ Chiều cao mặt luống: 12-20cm.
+ Các luống cách nhau: 0.3-0.4m.
Bạn nên cài đặt thêm hệ thống thoát nước để phòng trường hợp mỗi khi có mưa to và kéo dài.
Cách trồng:
Sau khi giâm cành đã ra rễ tốt và thành cây, bạn dùng bay tạo hố trồng hoặc dùng que nhọn chọc lỗ cắm hom vào luống. Bạn trồng thẳng theo hàng ngang, hàng dọc với khoảng cách giữa các cây từ 15-25cm.
Sau khi trồng xong bạn lên đất luống rồi tưới nước ướt đẫm cho chặt gốc. Đối với những nơi có điều kiện thì bạn có thể trồng thưa hơn và làm giàn cho rau bầu đất hoặc bạn có thể áp dụng phương pháp thủy canh.
Cách chăm sóc rau bầu đất
Bón phân
Bạn nên thường xuyên bón phân chuồng và phân super lân cho cây. Nhưng khi trồng khoảng 2 tuần, bạn nên bổ sung phân Ure cho cây bằng cách hòa tan phân với nước rồi tưới bằng bình sen trên mặt luống rau, tưới phân xong bạn phải tưới lại một lần với nước sạch để rửa sạch lượng phân bám trên lá rau.
Tưới nước
Bạn nên thường xuyên tưới nước để cung cấp độ ẩm cho cây với tần suất 2 lần/ngày vào buổi sáng và buổi chiều mát và tăng tần suất tưới nước vào mùa nắng hạn.
Phòng bệnh
Bạn nên thường xuyên nhổ cỏ dại và phòng trừ sâu bệnh hại và ốc sên ăn lá và chồi non.
***
Trên đây là nội dung bài viết giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về Cây bầu đất là cây gì. Mọi thông tin trong bài viết Cây bầu đất là cây gì? Công dụng của cây bầu đất đều được xác thực rõ ràng trước khi đăng tải. Tuy nhiên đôi lúc vẫn không tránh khỏi những sai xót đáng tiếc. Hãy để lại bình luận xuống phía dưới bài viết để đội ngũ biên tập được nắm bắt ý kiến từ bạn đọc.
Đăng bởi THCS Bình Chánh trong chuyên mục Tổng hợp
