Sinh học 10 Ôn tập chương 5 Chân trời sáng tạo | Soạn Sinh 10

Các yếu tố

ảnh hưởng đến sinh trưởng của vi sinh vật

Cơ chế tác động

Ứng dụng vào đời sống

pH

Ảnh hưởng đến tính thấm qua màng, hoạt động chuyển hóa vật chất trong tế bào, hoạt tính enzyme, sự hình thành ATP,…

– Tạo môi trường pH phù hợp cho các vi sinh vật có lợi phát triển tối ưu.

– Tạo môi trường pH bất lợi nhằm ức chế vi sinh vật gây hại cho con người.

Độ ẩm

Vi sinh vật rất cần nước vì ảnh hưởng đến sự hòa tan các chất dinh dưỡng, thủy phân cơ chất,… Nếu không có nước, vi sinh vật sẽ ngừng sinh trưởng và hầu hết sẽ chết.

– Tạo độ ẩm phù hợp cho các vi sinh vật có lợi phát triển tối ưu.

– Tạo độ ẩm bất lợi (phơi khô) nhằm ức chế các vi sinh vật gây hại cho con người.

Nhiệt độ

Ảnh hưởng đến tốc độ phản ứng sinh hóa học trong tế bào. Mỗi loài vi sinh vật có thể tồn tại và hoạt động tốt nhất trong một phạm vi nhiệt độ nhất định.

– Tạo nhiệt độ phù hợp cho vi sinh vật có lợi phát triển tối đa.

– Tăng nhiệt độ để tiêu diệt hoặc hạ nhiệt độ để ức chế sự sinh trưởng của vi sinh vật gây hại.

Ánh sáng

Tác động đến quá trình quang hợp ở vi khuẩn quang tự dưỡng; tác động đến sự hình thành bào tử sinh sản, tổng hợp sắc tố, chuyển động định hướng,… Những tia sáng có bước sóng ngắn có thể ức chế hoặc tiêu diệt vi khuẩn bằng cách gây đột biến, làm biến tính protein,…

– Tạo môi trường ánh sáng phù hợp cho những vi sinh vật có lợi phát triển tối đa.

– Sử dụng tia sáng có bước sóng ngắn (tia X, tia gama,…) để ức chế, tiêu diệt vi sinh vật gây hại.

Áp suất

thẩm thấu

Khi đưa vi sinh vật vào môi trường ưu trương, nước trong cơ thể vi sinh vật bị rút ra ngoài, gây co nguyên sinh làm chúng không thể phân chia được.

– Tạo môi trường ưu trương để gây co nguyên sinh nhằm ức chế sự sinh trưởng của vi sinh vật gây hại.

Các chất

dinh dưỡng

Ảnh hưởng đến quá trình chuyển hóa vật chất và năng lượng của vi sinh vật.

– Tạo môi trường dinh dưỡng phù hợp cho những vi sinh vật có lợi phát triển như trong nuôi cấy thu sinh khối,…

– Loại bỏ các vi lượng nhằm ức chế sự sinh trưởng của vi sinh vật gây hại.

Chất

sát khuẩn

Có khả năng tiêu diệt hoặc ức chế không chọn lọc các vi sinh vật gây bệnh nhưng không làm tổn thương đến da và mô sống của cơ thể.

– Dùng để sát khuẩn trong y tế và trong đời sống hằng ngày.

Chất

kháng sinh

Có khả năng tiêu diệt hoặc ức chế vi sinh vật gây bệnh một cách chọn lọc theo nhiều cơ chế khác nhau như ức chế tổng hợp thành tế bào, protein,…

– Dùng để chữa bệnh nhiễm khuẩn cho người và động vật.

Công nghệ

vi sinh vật

Thành tựu

Nghề nghiệp liên quan

Nông nghiệp

– Sản xuất phân bón vi sinh

– Sản xuất thuốc trừ sâu vi sinh

– Sử dụng vi khuẩn làm vector chuyển gene để tạo giống thực vật kháng sâu bênh.

– Kĩ sư nông nghiệp, nhà nghiên cứu khoa học về nông nghiệp, nhà phân phối và cung ứng sản phẩm cho nông nghiệp,…

Thực phẩm

– Sản xuất thức ăn chăn nuôi

– Sản xuất rượu, bia, nước giải khát,…

– Sản xuất thực phẩm lên men như bánh mì, phomat, nước mắm,…

Nhân viên phụ trách kĩ thuật dây chuyền chế biến, bảo quản, kiểm định thực phẩm; nhân viên nghiên cứu nâng cao chất lượng, cải thiện kĩ thuật chế biến thực phẩm trong các phòng Nghiên cứu -Phát triển sản phẩm;…

Y tế

– Sản xuất hormone, vaccine, thuốc kháng sinh.

– Các ngành y dược

Xử lí

môi trường

– Sản xuất các chế phẩm vi sinh xử lí ô nhiễm môi trường.

– Nhà khoa học môi trường, kĩ sư môi trường,…

Điểm so sánh

Thuốc trừ sâu hóa học

Thuốc trừ sâu sinh học

Ưu điểm

– Có tác dụng nhanh và mạnh.

– Không yêu cầu quá cao về điều kiện bảo quản.

– Tiêu diệt sâu bệnh một cách tự nhiên, ít độc với con người, không ảnh hưởng đến môi trường và các loại thiên địch có lợi, đảm bảo cân bằng sinh thái.

– Không ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm hoặc gây ngộ độc cho người dùng.

– Hiệu quả lâu dài.

Nhược điểm

– Không có hiệu quả lâu dài.

– Gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường, có độ độc cao với người và các động vật có ích, tiêu diệt các loài thiên địch có lợi, gây mất cân bằng sinh thái.

– Có thể ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm, gây ngộ độc cho người dùng.

– Gây nhờn thuốc.

– Có tác dụng chậm hơn.

– Đòi hỏi điều kiện bảo quản nghiêm ngặt hơn.

Điểm so sánh

Phân bón hóa học

Phân bón sinh học

Ưu điểm

– Chất dinh dưỡng ở dạng dễ dàng hấp thụ → Hiệu quả nhanh, tức thì.

– Dễ bảo quản.

– Hiệu quả lâu dài, bền vững.

– Có tác dụng cải tạo đất.

– Không ảnh hưởng xấu đến cây trồng và chất lượng nông phẩm.

– Có thể tận dụng những phế phẩm trong sản xuất để tăng hiệu quả, giảm chi phí.

Nhược điểm

– Hiệu quả ngắn.

– Gây ô nhiễm môi trường, thoái hóa đất, mất cân bằng sinh thái trong môi trường đất.

– Sử dụng nhiều sẽ gây ngộ độc cho cây và nông phẩm.

– Không thể tự làm tại nhà, nếu mua nhiều thì cũng rất tốn kém.

– Hiệu quả chậm hơn.

– Khó bảo quản hơn.

– Nếu tự làm thì tốn công và thời gian xử lí (ủ, khử mùi, trộn,…) mới có thể sử dụng được.