Mời các em theo dõi nội dung bài học về Hàm ý là gì? Nghĩa tường minh là gì? do thầy cô trường THCS Bình Chánh biên soạn. Hy vọng sẽ là tài liệu hữu ích giúp các em học tốt và hoàn thành tốt bài tập của mình.
Mục lục
Hàm ý là gì?
Khái niệm hàm ý
Hàm ý là những nội dung ý nghĩa mà người nói có ý định truyền bá cho người nghe nhưng không nói ra trực tiếp, chỉ ngụ ý để người nghe tự suy ra căn cứ vào ngữ cảnh, nghĩa tường minh, căn cứ vào những phương châm hội thoại.
Tác dụng của cách nói hàm ý
– Tạo ra hiệu quả mạnh mẽ, sâu sắc hơn so với cách nói thông thường.
Bạn đang xem: Hàm ý là gì? Nghĩa tường minh là gì?
– Giữ được tính lịch sự và thể diện của người nói/ người nghe.
– Làm cho lời nói có ý vị, hàm súc.
– Người nói có thể không phải chịu trách nhiệm về hàm ý.
Các cách thức để tạo ra hàm ý
Phương châm về lượng: Người nói có thể nói các thông tin đáp ứng yêu cầu của giao tiếp (không thừa và không thiếu) để tạo hàm ý.
Ví dụ:
Bác có thấy con lợn cưới của tôi chạy qua đây không ?
Từ lúc tôi mặc chiếc áo mới này, tôi không thấy con lợn nào chạy qua đây cả!
=> Anh mất lợn nói thừa thông tin lợn cưới còn anh khoe áo nói thừa thông tin tôi mặc chiếc áo mới, mục đích chính là khoe áo mới và lợn cưới.
Phương châm về chất: Người nói có thể nói những điều mà mình không tin là đúng, không có bằng chứng xác thực. Nghĩa là nói phóng đại, nói khoác.
Ví dụ:
Bao giờ chạch đẻ ngọn đa
Sáo đẻ dưới nước thì ta lấy mình
Bao giờ rau diếp làm đình
Gỗ lim ăn ghém thì mình lấy ta.
=> Những giải thiết mà người nói đưa ra chắc chắn sẽ không bao giờ thành hiện thực. Hàm ý được tạo ra là chuyện ta lấy mình là không thể.
Phương châm quan hệ: Người nói có thể nói lảng sang chuyện khác hay nói lạc chủ đề của cuộc giao tiếp để tạo hàm ý.
Phương châm cách thức: Nói những câu lấp lửng, mơ hồ, không rõ nghĩa hay có thể hiểu theo nhiều cách để tạo ra hàm ý.
Phương châm lịch sự: Người nói có thể sẽ cố ý nói vào những điểm yếu của người khác hoặc những chuyện người ta muốn che giấu để tạo ra một hàm ý nào đó.
Những lưu ý quan trọng về nghĩa hàm ý
+ Hàm ý có thể đoán và hiểu nghĩa dễ dàng, người nghe nếu tập trung vào câu chuyện có thể dễ dàng hiểu được nghĩa đó.
+ Hàm ý có thể chối bỏ được vì người nói sẽ không chịu trách nhiệm với hàm ý đó, nên khi giao tiếp cần lưu ý đến ngôn ngữ biểu đạt và hoàn cảnh cụ thể.
+ Nghĩa hàm ý thường dùng trong văn chương và giao tiếp, không nên dùng nghĩa hàm ý trong văn bản hành chính.
+ Nhiều khi hành động cũng chứa hàm ý, đây là cách dùng “ hình ảnh” để diễn đạt ý của ngôn ngữ nghệ thuật.
Ý nghĩa của nghĩa hàm ý trong giao tiếp
+ Giúp lời nói có sức biểu đạt sâu sắc, mạnh mẽ.
+ Thể hiện thái độ, tình cảm văn hóa ứng xử trong giao tiếp như tế nhị, lịch sự, tôn trọng người khác. Hoặc đôi khi là sự châm biếm chế giễu khi sử dụng cách chơi chữ.
Những trường hợp không nên sử dụng nghĩa hàm ý
+ Khi cần thông báo về một sự kiện, tin tức hay thông tin cho công chúng vì sử dụng nghĩa hàm ý dễ gây hiểu lầm.
+ Trong văn bản hành chính công vụ, văn bản khoa học.
+ Những câu khẩu hiệu, tuyên truyền.
+ Để sử dụng được hàm ý cần chú ý 2 điều kiện gồm:
+ Người nói, người viết có ý thức đưa hàm ý vào câu nói.
+ Người nghe có khả năng giải đoán được hàm ý.
Tùy vào hoàn cảnh, mà hàm ý được sử dụng với các mục đích như:
+ Mời mọc, rủ rê
+ Từ chối
+ Lời thiếu thiện chí, đề nghị kín đáo
Nghĩa tường minh là gì?
Nghĩa tường minh còn có tên gọi khác là hiển ngôn. Nó nằm trong câu là phần dùng để diễn đạt bằng từ ngữ trong câu. Nghĩa tường minh rất dễ nhận ra bởi được thể hiện qua câu nói, ai cũng có thể hiểu mà không cần phải suy diễn về nội dung và ý nghĩa.
Cách hiểu khác về nghĩa tường minh và hàm ý
- Nghĩa tường minh còn được biết đến với tên gọi phổ thông là nghĩa đen. Nó được thể hiện trong câu, thông qua câu chữ người nghe, người đọc có thể thấy và hiểu ngay.
- Nghĩa hàm ý hay còn gọi là nghĩa bóng. Khác với nghĩa đen, nghĩa bóng không thể nhìn thấy ngay mà cần người đọc, người nghe phải suy ngẫm vfa khám phá sự tinh túy ản chứa trong con chữ.
Trong một câu nhất định phải có nghĩa tường minh. Nhưng nếu câu đó bao gồm cả nghĩa hàm ý thì đây mới chính là ý nghĩa quan trọng mà người viết, người nói muốn truyền tải.
Ví dụ về nghĩa tường minh và hàm ý
Dưới đây là các ví dụ trong bài nghĩa tường minh và hàm ý. Hãy cùng phân tích để hiểu về nghĩa tường minh và hàm ý.
Ví dụ 1:
Nhiễu điều phủ lấy giá gương
Người trong một nước phải thương nhau cùng
– Nghĩa tường minh: Nhiễu điều: tấm vải đỏ. Giá gương: bàn thờ. Ý cả câu là tấm vải đỏ được phủ lên bàn thờ thể hiện sự uy nghiêm, thiêng liêng.
Hàm ý: Câu nói khuyên nhủ chúng ta – những công dân của tổ quốc hãy biết yêu thương, san sẻ, đùm bọc nhau từ những điều nhỏ nhặt nhất và đoàn kết, cùng nhau giúp cho đất nước, quê hương của mình phát triển giàu đẹp, văn minh hơn.
Ví dụ 2:
Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng.
Nghĩa tường minh: để thứ gì gần mực thì sẽ bị mực làm cho đen đi. Để thứ gì gần đèn sẽ được ánh sáng chiếu làm cho nó trở nên sáng sủa hơn.
Hàm ý: Mực trong câu tục ngữ này dùng để sự tối tăm, mù mịt, tượng trưng cho những điều xấu, những thói quen, đức tính không tốt trong cuộc sống của con người. Còn đèn tượng trưng cho ánh sáng, chân lí, lẽ phải, những điều đúng đắn, tốt đẹp. Câu tục ngữ khuyên nhủ con người tránh xa những điều xấu xa, sai trái, hướng đến những điều tốt đẹp, những chân lí của cuộc sống để trở thành một con người có ích cho xã hội.
Ví dụ 3:
Cháy nhà mới ra mặt chuột.
Nghĩa tường minh: khi nhà bị cháy nên những con chuột sống trong nhà sợ quá mà chạy ra nên để lộ mặt và ta sẽ biết được có bao nhiêu con chuột trong nhà.
Hàm ý: Khi chúng ta gặp khó khăn, hoạn nạn mới thực sự biết được đâu là những người bạn chân thành, đâu là những kẻ đến bên ta toan tính vụ lợi, từ đó ta sẽ lọc được những ngườ bạn và có được sự lựa chọn sáng suốt hơn cho cuộc sống của mình.
Ví dụ 4:
Dã tràng xe cát
- Nghĩa tường minh tức nghĩa đen trong câu này là: Con dã tràng đang làm công việc xe cát.
- Nghĩa hàm ẩn tức nghĩa bóng trong câu này là: cố gắng làm việc, mưu cầu nhưng công sức trở nên vô ích.
Điều kiện sử dụng nghĩa tường minh và hàm ý
Để hiểu về cách sử dụng nghĩa tường minh và hàm ý, hãy theo dõi qua trích đoạn dưới đây. (Đoạn văn phỏng theo tác phẩm Tắt Đèn của nhà văn Ngô Tất Tố – nghĩa tường minh và hàm ý).
- Chị Dậu nhìn con mếu máo nói: U không ăn, các con ăn đi. Con chỉ còn được ăn bữa này ở nhà nữa thôi. Con cố gắng ăn thật no, không cần lo cho u.
- Cái Tí nghe mẹ nói, xám mặt lại, luống cuống hỏi mẹ: Vậy bữa sau con ăn ở đâu?
- Chị nức nở, nhìn con bằng ánh mắt xót xa: Con sẽ được ăn ở nhà cụ Nghị bên thôn Đoài.
- Cái Tí nghe tới đây giật mình, nó giãy nảy, tay cầm củ khoai ném vào rổ, òa khóc: U bán con ư? Con xin u, con lạy u, con còn nhỏ, xin u đừng bán con đi mà tội nghiệp. Xin u cho con được ở nhà với u, với các em.
Yêu cầu phân tích nghĩa tường minh và hàm ý là gì trong đoạn hội thoại:
- Tại sao chị Dậu không nói thẳng với con mà phải dùng câu hàm ý?
- Hàm ý trong câu nói của chị Dâu như thế nào? Câu nào rõ nghĩa nhất? Chi tiết nào thể hiện cái Tí hiểu được hàm ý trong câu nói của mẹ?
Các câu nói chứa hàm ý và hàm ý của chúng:
- Con chỉ còn được ăn bữa này ở nhà nữa thôi: Đây là bữa ăn cuối cùng của con ở nhà, u sẽ bán con đi, con sẽ không còn được ăn cùng u, các em trong nhà này nữa.
- Con sẽ được ăn ở nhà cụ Nghị bên thôn Đoài: U bán con cho cụ Nghị sống ở thôn Đoài.
Chị Dậu không đành lòng nói sự thật với con. Vì đứa con do mình đứt ruột đẻ ra nhưng vì hoàn cảnh chị đành làm vậy, đau lòng vô cùng. Nên chỉ dùng câu hàm ý để tránh chạm đến nỗi đau này.
Hàm ý trong câu này rõ nhất nằm trong câu: Con sẽ được ăn ở nhà cụ Nghị bên thôn Đoài. Vì cái Tí không hiểu được hàm ý trong câu đầu của Dậu. Sự hốt hoảng, tiếng khóc cùng câu nói “U bán con ư?” chính là biểu hiện cái Tí đã hiểu được ý mẹ muốn nói.
Bài tập trắc nghiệm Nghĩa tường minh và hàm ý có đáp án
Câu 1: Nghĩa tường minh là gì?
A. Nghĩa tường minh là phần thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu
B. Nghĩa tường minh là phần nghĩa không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu
C. Cả A và B đều đúng
D. Cả A và B đều sai
Chọn đáp án: A
Câu 2: Hàm ý là gì?
A. Phần nghĩa được thông báo trực tiếp bằng từ ngữ trong câu
B. Phần được thông báo tuy không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy.
C. Cả đáp án A và B
D. Không xác định được
Chọn đáp án: B
Câu 3: Câu nào dưới đây chứa hàm ý?
A. Lão trông tẩm ngẩm thế nhưng cũng ra phết chứ chẳng vừa đâu: Lão vừa cho tôi xin một ít bả chó
B. Lão làm khổ lão chứ ai làm khổ lão
C. Cuộc đời quả thực cứ mỗi ngày một thêm đáng buồn
D. Chẳng hiểu lão chết vì gì mà bất thình lình như vậy.
Chọn đáp án: A
Câu 4: Đoạn hội thoại dưới đây chứa hàm ý gì?
Thầy giáo vào lớp được một lúc thì học trò xin vào. Thầy giáo nói với học sinh đó: Bây giờ là mấy giờ rồi?
A. Trách học sinh đó không mang theo đồng hồ
B. Hỏi học sinh đó xem đi muộn bao nhiêu phút
C. Phê bình học sinh đó không đi học đúng giờ
D. Hỏi học sinh đó xem bây giờ là mấy giờ
Chọn đáp án: C
Câu 5: Câu “dã tràng xe cát biển Đông” có hàm ý gì?
A. Nói tới việc con dã tràng xe cát ở biển Đông
B. Nhọc công làm việc gì đó nhưng cuối cùng lại vô ích
C. Nói tới hiện tượng con dã tràng thường xuyên xe cát để lấp lối đi xuống thủy cung
D. Cả 3 đáp án trên
Chọn đáp án: B
Câu 6: Khi sử dụng hàm ý cần có những điều kiện gì?
A. Người nói (người viết) có ý thức đưa hàm ý vào câu nói
B. Người nghe (người đọc) có năng lực giải đoán hàm ý
C. Cả A và B đều đúng
D. Cả A và B đều sai
Chọn đáp án: C
Câu 7: Tìm câu có chứa hàm ý trong đoạn hội thoại dưới đây?
– Anh nói nữa đi. – Ông giục.
– Báo cáo hết! – Người con trai vụt trở lại giọng vui vẻ. –Năm phút nữa là mười. Còn hai mươi phút thôi. Bác và cô vào trong nhà. Chè đã ngấm rồi đấy.
A. Anh nói nữa đi
B. Năm phút nữa là mười.
C. Còn hai mươi phút thôi
D. Chè đã ngấm rồi đấy
Chọn đáp án: C
Câu 8: Tìm hàm ý trong đoạn hội thoại dưới đây:
Tôi lên tiếng mở đường cho nó:
– Cháu phải gọi “Ba chắt nước giùm con” phải nói như vậy.
Nó như không để ý đến câu nói của tôi, nó lại kêu lên:
Cơm sôi rồi, nhão bây giờ.
A. Thông báo về việc cơm đang sôi
B. Thông báo về việc cơm sôi và sẽ nhão
C. Muốn nhờ người chắt giúp nước cơm
D. Cả 3 đáp án trên đều đúng
Chọn đáp án: C
Câu 9: Điền tiếp vào chỗ trống một câu có hàm ý khích lệ động viên:
Chán quá, bài văn hôm nay tớ được có mỗi 5 điểm.
……………………..
Chọn đáp án: Không sao, kiến tha lâu cũng có ngày đầy tổ. Cậu cố gắng từng ngày từng ngày sẽ tiến bộ mà.
Câu 10: Hãy tìm hàm ý của câu in đậm trong đoạn văn sau:
Bác sĩ cầm mạch, sẽ cắn môi, nhìn ông già giọng phàn nàn:
– Chậm quá. Đến bây giờ mới tới.
Nghĩa tường minh:……
Hàm ý:……..
Chọn đáp án:
Nghĩa tường minh: Bệnh nhân tới muộn.
Hàm ý: Không hài lòng vì việc bệnh nhân tới muộn
***
Trên đây là nội dung bài học Hàm ý là gì? Nghĩa tường minh là gì? do thầy cô trường THCS Bình Chánh biên soạn và tổng hợp. Hy vọng sẽ giúp các em hiểu rõ nội dung bài học và từ đó hoàn thành tốt bài tập của mình. Đồng thời luôn đạt điểm cao trong các bài thi bài kiểm tra sắp tới. Chúc các em học tập thật tốt.
Đăng bởi THCS Bình Chánh trong chuyên mục Học tập
- Hãy viết một bài văn trình bày suy nghĩ của em về vấn đề ô nhiễm môi trường hiện nay (25 mẫu)
- Rừng là lá phổi xanh của nhân loại. Em hãy viết bài văn trình bày suy nghĩ của em về ý kiến trên (5 mẫu)
- Bạo lực học đường đang là vấn đề được cả xã hội quan tâm. Em hãy viết một bài văn trình bày suy nghĩ của em về vấn đề trên (51 mẫu)
- Viết một đoạn văn ngắn nói về cảm xúc của em khi được thưởng thức một tác phẩm văn nghệ (truyện, thơ, phim, ảnh, tượng,…), trong đoạn văn đó có câu chứa thành phần tình thái hoặc cảm thán (25 mẫu)
- Nêu một tác phẩm văn nghệ mà em yêu thích và phân tích ý nghĩa, tác động của tác phẩm ấy đối với mình (9 mẫu)
- Phân tích Tiếng nói của văn nghệ của Nguyễn Đình Thi lớp 9 hay nhất (17 mẫu)
- 1 Lunatic 1 Ice Pick là gì? Video gây án khiến cả thế giới phải rúng động
- 1 tháng có bao nhiêu tuần? Hướng dẫn cách tính thời gian chính xác nhất
- 1001 Hình ảnh tình yêu hạnh phúc đẹp lãng mạn tặng lứa đôi
- 1001+ Hình ảnh có chữ buồn tâm trạng bạn gửi gắm nỗi lòng
- 109++ Hình ảnh chữ buồn đẹp về tình yêu, cuộc sống Hot nhất
- 15 tuổi còn tăng chiều cao được không? Các cách tăng chiều cao ở tuổi 15 cho trẻ hiệu quả
- 2011 là năm con gì? Sinh năm 2011 mệnh gì?
- 3133 là số gì? Số điện thoại 3133 có ý nghĩa như thế nào?
